Tâm và Trí

Pháp là tất cả những sự vật, hiện tượng xảy ra trong thân tâm hoặc bên ngoài mà con người có thể biết được, cảm nhận được, quan sát được. Có thể biết được thông qua ngôn ngữ hoặc phi ngôn ngữ.

Ở người bình thường thì tâm biết tướng Pháp, biết tướng pháp là thấy biết từng hiện tượng, sự việc tách rời, rời rạc, biết thông qua phân biệt, hồi tưởng, khái niệm, gắn nhãn, cái biết thông qua suy nghĩ, nhận thức. Và cho đó là sự thật, tướng biết thường gắn thêm sự chủ quan áp đặt của bản ngã. Điều này được gọi là tướng biết, tục đế.

Ở nhà tu giác ngộ tâm biết tánh Pháp, hay là tánh biết, tánh biết của tâm. Là cái biết rộng lớn, trùm khắp, luôn biết, cái biết không thông qua suy nghĩ, so sánh, phân biệt, gắn nhãn khái niệm, định danh. Tâm biết được cả tánh Pháp, thấy được chân đế, thấy vô tướng (không). Đồng thời tâm biết được cả tướng pháp tinh tế (có). Tâm biết tánh Pháp, vốn trùm khắm, gọi là Pháp giới thể tánh trí, đại viên cảnh trí.

Lúc này trí không còn là sự bám chấp về tướng mà trở thành trí tuệ bát nhã, là thể tánh trí, đồng thời trí tuệ nắm bắt chính xác, vô cùng tinh tế về Pháp nên gọi là Diệu Quan Sát Trí. Trí tuệ bát nhã không có sự hiện diện của cái tôi, cho nên không lựa chọn cái gì là của tôi, hay thấy khác biệt ta và người, trí tuệ thấy mọi thứ hiện diện dù là sắc hay vô sắc đều như nhau một cách tự nhiên, đều bình đẳng trước mọi sự việc hiện tượng nên gọi là Bình Đẳng Tánh Trí.

Niết bàn không phải là một cõi nào, không có nơi chốn, niết bàn không phải là thiên đường, niết bàn luôn có sẵn mọi nơi trong vũ trụ này, kể cả có vật chất hay phi vật chất, niết bàn không phải ở nội tâm, càng không phải ngoài tâm, cũng không phải ở giữa tâm, niết bàn không có khái niệm thời gian, không gian. Người khai ngộ biết được Niết bàn và luân hồi là một.