Từng bị kết án 13 năm tù
Trong một chuỗi sự kiện đầy bất ngờ từ tối ngày 23/6, ông Prigozhin thông báo rằng lực lượng Wagner đã tiến từ Ukraine vào Nga và sẵn sàng đối đầu với quân đội chính quy của Nga.
Tuyên bố này được đưa ra chỉ vài giờ sau khi chính phủ Nga cáo buộc ông này đã âm mưu tổ chức nổi dậy có vũ trang.
Căng thẳng leo thang khi ông Prigozhin tuyên bố mà không đưa ra bằng chứng rằng một số lượng lớn lính Wagner đã thiệt mạng trong một cuộc không kích do quân đội Nga thực hiện tại Ukraine. Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Nga hoàn toàn bác bỏ cáo buộc này.
Trên thực tế, căng thẳng giữa nhóm Wagner và chính phủ Nga đã bắt đầu từ nhiều tháng trước khi ông Prigozhin liên tục chỉ trích mạnh mẽ lãnh đạo quân đội Nga.
Ban đầu, ông Prigozhin cáo buộc các chỉ huy quân sự Nga không cung cấp đạn dược cho cuộc giao tranh quan trọng và khốc liệt ở chiến trường được gọi là “cối xay thịt” Bakhmut. Trong video đăng lên vào tháng 5, ông ta còn mạnh miệng chỉ trích các lãnh đạo quân đội Nga là “quản lý yếu kém”.
Căng thẳng dần tăng lên khi Prigozhin đầu tháng này từ chối ký hợp đồng phục vụ với Bộ Quốc phòng, có thể khiến Wagner bị đặt dưới sự kiểm soát trực tiếp của quân đội Nga. Ông cho rằng, Wagner phục vụ cho lợi ích của Nga, nhưng hiệu suất hoạt động sẽ bị tổn hại nếu phải tuân theo mệnh lệnh của Bộ trưởng Quốc phòng Nga.
Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) ngày 23/6 đã thông báo mở cuộc điều tra về những lời kêu gọi “một cuộc tổ chức binh biến vũ trang”, mặc dù Prigozhin khẳng định ông ta kêu gọi “công lý” chứ không phải “một cuộc chính biến”.
Những diễn biến sốc trên đánh dấu sự leo thang và đáng lo ngại trong mối quan hệ giữa lãnh đạo Bộ Quốc phòng Nga và người đứng đầu nhóm quân sự tư nhân Wagner tại Ukraine.
Prigozhin sinh năm 1961 tại Leningrad (nay là St. Petersburg). Prigozhin lúc đó từng được đưa đến một học viện thể thao, nhưng quyết định đổi nghề sau đó và không trở thành vận động viên chuyên nghiệp.
Sau đó, Prigozhin đã làm bạn với một nhóm côn đồ chuyên cướp giật tại St. Petersburg, gây rối liên tục và bị kết án 13 năm tù vào năm 1981. Trở lại vào năm 1990, ông được trả tự do trong giai đoạn chuyển giao của Liên Xô.
Óng quyết định trở lại quê hương và nhanh chóng khởi nghiệp bằng cách bán bánh mì kẹp xúc xích. Tuy nhiên, nhờ tư duy nhạy bén, ông không dừng lại ở đó mà nhanh chóng mở rộng mạng lưới quan hệ và xây dựng các nhà hàng cao cấp.
Chính trên con đường kinh doanh này, Prigozhin đã gặp gỡ ông Vladimir Putin, lúc đó là phó thị trưởng của St. Petersburg. Trong những năm đầu sau khi Putin trở thành tổng thống, ông đã tiếp đón các lãnh đạo nước ngoài tại St. Petersburg và đưa họ đến một chiếc thuyền được ông biến thành nhà hàng nổi.
“Tổng thống Putin nhận thấy tôi không ngại tự mình mang đĩa và phục vụ mọi người. Đó là khởi đầu của mối quan hệ với nhà lãnh đạo Nga và phát triển theo những cách tưởng không ai ngờ”, Prigozhin từng kể lại.
Công ty do Prigozhin thành lập đã có thời gian phục vụ Điện Kremlin, khiến ông được biết đến với danh xưng “đầu bếp của Tổng thống Putin”, thường xuất hiện sau nhà lãnh đạo Nga trong những bữa tiệc quan trọng, mặc dù không phải là một đầu bếp.
Từ nhà quản lý quân đội thuê đến lãnh đạo cuộc nổi loạn
Sau đó, Prigozhin đã giành được nhiều hợp đồng phục vụ ăn uống cho quân đội, chính phủ Nga và các trường học.
Thời điểm quan trọng đối với Prigozhin diễn ra vào cuối năm 2015 khi Tổng thống Putin quyết định can thiệp quân sự tại Syria để hỗ trợ chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad. Công ty của ông Prigozhin đã nhận được các hợp đồng cung cấp thực phẩm và vật tư, đồng thời gửi quân đội Wagner đến đó.
Đến nay, Prigozhin được mô tả là một tỷ phú với khối tài sản khổng lồ, mặc dù không rõ mức độ giàu có của ông như thế nào.
Tuy nhiên, tên tuổi Prigozhin và công ty Wagner chỉ thực sự nổi tiếng khi xung đột toàn diện giữa Nga và Ukraine bùng nổ vào tháng 2/2022.
Wagner trở thành lực lượng chiến đấu chủ chốt, có thể lên tới 50.000 người, bao gồm nhiều tù nhân. Đây là lực lượng dẫn đầu trong chiến dịch giành quyền kiểm soát thành phố Bakhmut, mang lại chiến thắng lớn nhất cho Nga trong 10 tháng gian khổ.
Nhờ chiến thắng này, Prigozhin liên tục chỉ trích các lãnh đạo quốc phòng Nga và không bị trừng phạt cho đến hiện tại.
Sau khi Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) ngày 23/6 thông báo điều tra Prigozhin, các lực lượng Wagner đã tiến vào miền Nam Nga từ Ukraine và kiểm soát các cơ sở quân sự tại hai thành phố Rostov-on-Don và Voronezh. Sau đó, các đơn vị Wagner tiếp tục di chuyển theo hướng tiến về thủ đô Moscow.
Ngày 24/6, Điện Kremlin cho biết Tổng thống Putin đã được báo cáo liên tục về tình hình Prigozhin. Trong bài phát biểu ngày 24/6, Tổng thống Putin khẳng định, ý đồ nổi loạn của lãnh đạo nhóm quân sự Wagner là “cú đâm sau lưng” trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine leo thang.
“Theo Tổng thống, lãnh đạo Wagner là kẻ phản bội nước Nga”, ông Putin nhấn mạnh trong bài phát biểu trên toàn quốc ngày 24/6.
Theo nhà lãnh đạo Nga, âm mưu nổi dậy của người đứng đầu công ty quân sự tư nhân Wagner là “phản bội nước Nga và nhân dân Nga”. Ông Putin cam kết các cơ quan thực thi pháp luật của Nga sẽ có hành động quyết liệt để lập lại trật tự.
Phó Tư lệnh Lực lượng liên quân Nga, tướng Sergey Surovikin, cũng đánh giá các hành động của công ty quân sự Wagner là cuộc nổi loạn. Trong video ngắn đăng trên mạng xã hội, tướng Surovikin kêu gọi những chiến binh và chỉ huy của Wagner dừng lại. Ông cho biết: “Đối thủ chỉ đợi tình huống chính trị nội bộ tồi tệ. Chúng ta không thể rơi vào tay đối thủ trong tình huống khó khăn như thế này”.
Ông Surovikin kêu gọi lính Wagner xuất hiện tại các cơ quan được bầu cử hợp pháp trước khi quá muộn, giao nộp vũ khí và giải quyết mâu thuẫn trong hòa bình.
Trong suốt ngày 24/6, tình hình tại Rostov-on-Don rất căng thẳng khi các thành viên và phương tiện chiến đấu của Wagner xuất hiện trên các đường phố.
Vào cuối ngày, Wagner thông báo sẽ dừng tiến về Moscow để tránh kịch bản “đổ máu” nguy hiểm, đồng thời đồng ý thương lượng với Nga thông qua Belarus làm trung gian. Prigozhin yêu cầu đơn vị Wagner trở về căn cứ.
Theo thỏa thuận, Prigozhin sẽ được đảm bảo an toàn đến Belarus và Nga sẽ hủy điều tra hình sự đối với ông về tội nổi loạn vũ trang. Hiện vẫn chưa rõ Prigozhin sẽ làm gì ở Belarus.