NGUỒN GỐC HẬU THIÊN BÁT QUÁI

Tiên Thiên Bái Quái Càn Khôn định vị, cặp Đoài Cần núi đầm thông khí, Ly Khảm thủy hỏa bất tương xạ, Chấn Tốn lôi phong tương bạc. Tiên thiên là lúc vũ trụ mới định hình là nguyên thể ban đầu, sau đó mặt trời mặt trăng xuất hiện chiếu sáng, thủy hỏa giao nhau mà sinh vạn vật. Cho nên ở hậu thiên khi vạn vật hình thành thì trước là Thủy Hỏa giao hòa, nhân đó mà Khảm thủy chính bắc, Ly hỏa chính nam. Ly tượng mặt trời, Khảm tượng mặt trăng.

Phối Tiên Thiên Bát Quái với Lạc Thư, Càn được 9 của phương Tây mang hành Kim mà Kim sinh Thủy là tượng mưa trên trời rơi xuống mà vạn vật được tưới nhuận. Nhân đó mà Càn tới Tây bắc sinh Khảm thủy, cũng tương ứng với lý Thiên Văn trời nghiên Tây bắc, trục tây bắc chỉ thẳng sao bắc thần, do sự quay của Trái đất mà các sao xoay quanh sao bắc Thần. Đó là sự ứng hợp hiện tượng Thiên văn và tự nhiên.

Cấn thổ là núi, đất cứng. nước tụ lại từ nơi núi cao, là khởi nguồn của các dòng sông, nước gặp núi, đất cứng dày chắc thì ngưng nghỉ mà tụ lại thành suối, thành hồ. Cho nên Cấn ở Đông bắc chủ về Thủy tụ nhờ Thổ sinh. 

Gió làm lửa cháy thêm mạnh mẽ, cho nên Tốn phong sinh Ly hỏa, Khôn là mẹ và nuôi dưỡng vạn vật, tượng là Kỷ Thổ, đồng thời Thổ nhưỡng được Hỏa sinh mà thêm chắc chắn, nên Khôn vào Tây Nam chính là Ly hỏa sinh Khôn thổ.

Như vậy Ly Khảm, Càn Tốn, Cấn Khôn đối ứng, ở phương đông sấm động, gió nổi lên, quái Chấn hào Dương thăng, 2 hào Âm giáng, Âm Dương ma sát là tượng của sấm động, cho nên Chấn ở phương Đông, tương ứng khí Mộc phương đông nên Chấn mộc. Còn lại Đoài ở phương Tây, mẹ Khôn thổ sinh Kim, cho nên Đoài mang hành Kim.

Từ đây ta được Hậu Thiên Bát Quái của Văn Vương, hậu thiên bát quái làm rõ nghĩa hiện tượng tự nhiên thông qua ngũ hành chủ về vạn vận hình thành. Vì sao lại phối Tiên thiên bát quái với Lạc Thư, bởi vì Lạc Thư là chỉ về sự diêu dụng của ngũ hành, chủ về lý cân bằng của vạn vật tự nhiên. Cho nên Lạc Thư là bước chuyển của Tiên Thiên sang Hậu thiên bát quái.

Như vậy Hậu thiên bát quái bắt nguồn từ Tiên Thiên Bát Quái phối Lạc Thư mà Lạc Thư lại chính là dụng của vạn vật thông qua chế hóa ngũ hành mà thành dụng sự. Từ Tiên Thiên Bát Quái qua Hậu thiên bát quái chính là từ khi vũ trụ mới hình thành còn sơ khai cho đến khi vạn vận hình thành.