Cuộc xung đột Nga – Ukraine đạt giai đoạn quyết định khi các phe đồng lòng đưa binh sĩ và khí tài vào trận địa quan trọng nhằm kiểm soát lãnh thổ trên các mặt trận chiến lược.
Cuộc xung đột diễn biến tại miền Đông Ukraine
Các lực lượng Nga đã tuyên bố tiến hành một cuộc tấn công mới tại tỉnh Zaporizhzhia vào cuối tháng 1, nhưng binh lính Ukraine dường như không hoảng sợ. Tuyến chiến ở khu vực này đã không thay đổi trong suốt 10 tháng qua. Binh lính Nga vẫn lẩn trốn trong các chiến hào và trèo qua những đồi trống trải của vùng nông thôn. Người lính Ukraine tin rằng lực lượng Nga sẽ không rút lui sớm.
“Theo Vitaly, một trung sĩ thuộc lữ đoàn bộ binh cơ giới 56 Mariupol, lực lượng đang kiểm soát phòng tuyến dài khoảng 100km ở phía đông thành phố Zaporizhzhia, Nga đã tăng cường hoạt động trong vài tuần qua với các cuộc pháo kích từ pháo binh và xe tăng, nhưng họ chưa triển khai bộ binh vượt qua phòng tuyến do lo lắng.”
Mặc dù vậy, Vitaly cũng nhận thấy tuyến chiến đang trở nên căng thẳng sau một thời gian êm đềm. Số lượng đạn pháo và tên lửa phóng từ mặt trận miền Nam Ukraine đã tăng gấp đôi trong tháng 1, lên đến 4.000 quả mỗi ngày. Trước đó, Nga đã hai lần triển khai xe tăng để tìm hiểu các tuyến phòng tuyến của Ukraine. Có thể trong vài tháng tới, cả Nga và Ukraine sẽ có hành động và cố gắng phá vỡ thế bế tắc. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là ai sẽ tấn công trước và tấn công ở đâu?
“Theo nhận định của Vitaly, ‘Trận chiến lớn sẽ diễn ra vào mùa xuân này, hoặc thậm chí là sớm hơn. Cho dù xảy ra ở Zaporizhzhia hay ở bất kỳ nơi nào khác trên tuyến chiến dài 1.200km, mùa xuân này chắc chắn sẽ chứng kiến giai đoạn khốc liệt nhất của cuộc xung đột từ trước đến nay’.”
Cả Nga và Ukraine đều đang tận dụng thời gian này để tăng cường phòng thủ. Các binh lính Ukraine đang củng cố tuyến phòng tuyến của mình và dồn binh lực về phía nam, trong khi Nga đã xây dựng thêm hai tuyến phòng thủ bằng việc lắp đặt các bãi mìn, chiến hào, bẫy xe tăng và các khối bê tông nhỏ giống như kim tự tháp được gọi là “răng rồng”.
Ở mặt trận Đông, Nga muốn bảo vệ tuyến đường sắt vận chuyển hàng tiếp tế từ Nga và thành phố Melitopol, một trung tâm chiến lược hiện do Nga kiểm soát. Xung quanh ngôi làng Polyanivka gần đó, người dân đã được sơ tán trong tháng 1 để có thể xây dựng bức tường phòng thủ. Ngoài ra, Nga cũng muốn bảo vệ tuyến công sự thứ hai dẫn đến bán đảo Crimea.
Tuy nhiên, phong cách phòng thủ của Ukraine vẫn chưa rõ ràng. Ukraine đang tiếp tục theo dõi chặt chẽ hoạt động của Nga thông qua máy bay không người lái, vệ tinh và lực lượng trinh sát khi Nga chuyển động các đơn vị cơ giới từ Crimea đến mặt trận phía đông ở Donetsk và Lugansk. Ukraine đang tìm kiếm dấu hiệu để xác định xem liệu Nga có thể điều động bí mật lực lượng vào phòng tuyến xung quanh Huliaipole hay không. Ukraine cũng nhận thức được sự hiện diện không chỉ của binh sĩ mới mà còn của các đơn vị lính thủy đánh bộ giàu kinh nghiệm.
Nhằm chuẩn bị cho cuộc chiến tới, Nga đang tăng cường lực lượng và điều chỉnh nền kinh tế để sản xuất thêm xe tăng và tên lửa mới dành cho chiến trường ở Ukraine. Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov đã được giao phụ trách trực tiếp chiến dịch quân sự tại Ukraine, động thái được nhiều nhà phân tích coi là dấu hiệu cho một cuộc tấn công lớn sắp diễn ra.
3 giai đoạn quyết định trong cuộc xung đột
Theo các nhà phân tích, cuộc xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine có 3 giai đoạn quan trọng. Giai đoạn đầu tiên kết thúc khi Nga không thực hiện thành công mục tiêu, rút quân từ phía bắc, bao gồm thủ đô Kiev, Kharkov và Kherson. Giai đoạn thứ hai đánh dấu sự cố gắng của Nga trong cuộc chiến tiêu tốn khi Nga giành được các lãnh thổ nhỏ xung quanh các thành phố Bakhmut và Soledar ở miền Đông Ukraine, kết hợp với các cuộc tập kích tên lửa vào cơ sở hạ tầng điện và nước. Trong giai đoạn này, Nga đã sử dụng nhiều tên lửa hành trình, nhưng vẫn chưa làm suy yếu tinh thần chiến đấu của Ukraine.
Giai đoạn thứ ba trong chiến dịch quân sự của Nga được cho là sắp bắt đầu. Đây sẽ là cuộc chiến tổng lực để giành thế quyết định bằng cách kết hợp nhiều loại vũ khí như bộ binh cơ giới, pháo binh, không quân và thậm chí cả tấn công từ đường thủy để vượt qua các phòng tuyến chắc chắn. Đây sẽ là trận chiến khốc liệt nhất mà thế giới từng chứng kiến kể từ cuộc chiến tranh Iran-Iraq trong những năm 1980, trong khi châu Âu chưa từng chứng kiến một cuộc chiến tương tự từ sau Thế chiến thứ hai.
“Việc tiến hành cuộc tấn công lớn trong giai đoạn tiếp theo của cuộc xung đột sẽ là một nhiệm vụ mạo hiểm cho cả hai bên. Tấn công các phòng tuyến chắn làm mất nhiều quân lính và thiết bị hơn việc bảo vệ chúng. Để chiếm ưu thế, mỗi bên cần phải tăng cường lực lượng tấn công ít nhất 3 lần so với hiện tại.”
Về mặt phòng thủ, Ukraine có lợi thế đáng kể với công nghệ vệ tinh và máy bay không người lái tích hợp mạnh mẽ hơn cùng với các loại tên lửa chính xác, bao gồm cả hệ thống pháo phản lực phóng loạt (HIMARS) của Mỹ. Cả Nga và Ukraine đang cạnh tranh để xây dựng lực lượng có khả năng vượt qua thách thức và đạt được bước phá trong cuộc xung đột.
“Nga đã xây dựng một lực lượng dự bị đáng kể. Năm ngoái, Moscow đã kêu gọi 300.000 tân binh và chỉ huy một nửa trong số họ tham gia trực tiếp vào cuộc chiến sau một quá trình đào tạo tối thiểu. 150.000 người còn lại đang được huấn luyện, nhưng vẫn chưa rõ Nga sẽ sử dụng họ cho mục đích gì. Có thể họ sẽ được cử vào buồng ốc từng phần để thế chỗ những binh sĩ bị thương trong chiến trường, hoặc Nga có thể xây dựng một lữ đoàn thiết giáp mới.”
Tuy nhiên, việc trang bị lực lượng đông đảo như vậy sẽ là một thách thức đối với Nga. Quân đội Nga đã sử dụng các khí tài cũ để thay thế những khí tài bị hỏng, và có nhiều dấu hiệu cho thấy Moscow đang cố gắng tiết kiệm trong việc sử dụng tên lửa và đạn pháo.
“Nhà nghiên cứu chính sách cấp cao tại Tập đoàn Rand, Dara Massicot, từng là nhà phân tích cấp cao của Lầu Năm Góc về năng lực quân sự của Nga, cho rằng ‘khả năng tiến công quy mô lớn của Nga đang thực sự bị thách thức’.”
Trong khi đó, lực lượng Ukraine ngày càng nhận thấy sự cấp bách. Kiev muốn giữ thế chủ động và tiến hành cuộc tấn công ngăn chặn một cuộc tấn công tương tự của Nga. Tuy nhiên, Ukraine vẫn chưa sở hữu đủ công cụ cần thiết để thực hiện kế hoạch này.
“Đã có nhiều trang bị được chuyển giao cho quân đội Ukraine, bao gồm cả hàng trăm xe chiến đấu bộ binh từ Mỹ, Pháp, Thụy Điển và Đức, cùng với xe tăng Challenger 2, xe tăng chủ lực của Mỹ và Đức, cùng với 30 khẩu pháo tự hành từ Anh. Tất cả này sẽ được chuyển giao cho các đơn vị cơ giới có nhiệm vụ tấn công.”
Tuy nhiên, mỗi hệ thống vũ khí từ phương Tây cung cấp cho Ukraine đều có độ trễ ít nhất vài tháng do cần thời gian để chuyển giao và huấn luyện binh lính Ukraine về cách sử dụng. Khoảng 20.000 binh lính, tương đương 1/10 lực lượng vũ trang Ukraine trong giai đoạn đầu của cuộc xung đột, đã được huấn luyện ở các nước NATO và dự kiến con số này sẽ tăng đáng kể vào đầu năm 2023.
Theo các nhà phân tích, Ukraine sẽ cố gắng tấn công bất kỳ khu vực nào mà họ đánh giá là phòng tuyến yếu nhất của Nga. Điều đó có thể xảy ra ở vùng Lugansk phía đông, nơi lực lượng Nga đang ngày càng suy giảm và mất tinh thần.
“Theo Oleksiy Melnyk, đồng giám đốc phụ trách quan hệ đối ngoại và các chương trình an ninh quốc tế tại Trung tâm Razumkov ở Kiev, ‘Tôi nghĩ rằng bộ chỉ huy quân đội Ukraine sẽ áp dụng cách tiếp cận giống như họ đã làm trước đây, đồng thời chuẩn bị chiến trường cho các chiến dịch có thể xảy ra theo các hướng khác nhau, sau đó tấn công vào nơi có điều kiện thuận lợi nhất’.”
3 mặt trận chiến lược quyết định
Có 3 mặt trận dự đoán là nơi diễn ra những trận chiến quyết định trong vài tháng tới, và các mặt trận này có sự liên kết với nhau. Một cuộc tấn công trên một mặt trận có thể là một đòn đánh lạc hướng cho cuộc tấn công lớn hơn ở mặt trận khác, hoặc có thể được tiến hành nhằm làm suy yếu khả năng chiến đấu của đối phương.
Miền Đông: Mặt trận Lugansk và Donetsk, còn được gọi là Donbass, được cho là nơi có nhiều khả năng xảy ra cuộc tấn công lớn từ cả Nga và Ukraine vào mùa xuân. Đây cũng là nơi diễn ra những cuộc chiến khốc liệt nhất trong vài tháng qua giữa các lực lượng quân sự của hai nước.
Miền Nam: Những gì xảy ra ở mặt trận miền Nam Ukraine sẽ quyết định kết quả của cuộc xung đột. Dù lực lượng vũ trang của Ukraine có hay không tiến hành cuộc tấn công đầu tiên ở miền Đông vào một thời điểm nào đó trong năm nay, họ sẽ phải chuyển hướng về miền Nam nếu muốn kiểm soát các vùng Kherson, Zaporizhzhia và cuối cùng là Crimea.
Miền Bắc: Một số binh lính Nga mới được huy động và đang được huấn luyện ở Belarus. Tuy nhiên, hầu hết các nhà phân tích quân sự cho rằng một cuộc tấn công quy mô lớn từ phía bắc Ukraine khó có thể xảy ra. Theo các nhà phân tích, việc Nga tăng cường lực lượng ở Belarus chỉ là một chiêu mời gọi để thu hút lực lượng Ukraine từ miền Nam và miền Đông. Cho đến nay, không có dấu hiệu nào cho thấy quân đội Nga ở Belarus đã sẵn sàng cho một cuộc tấn công vào Ukraine.
Theo Viện Nghiên cứu chiến tranh (ISW) của Mỹ, Nga có thể sẽ tấn công Kiev. Tuy nhiên, ISW cho rằng rủi ro của kịch bản này hiện tại rất thấp.
Theo ông Oleksiy Danilov, thư ký hội đồng quốc phòng và an ninh quốc gia Ukraine, “Belarus sẽ không tuyên chiến với Ukraine vì đó sẽ là dấu chấm hết về chính trị đối với Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko.”
Các cuộc tấn công và phản công trong vài tháng tới sẽ đóng vai trò quyết định trong việc thiết lập quỹ đạo cho giai đoạn còn lại của cuộc xung đột. Thành công hoặc thất bại của Ukraine sẽ có tác động lớn đến việc phương Tây có tiếp tục viện trợ vũ khí tối tân cho Kiev hay không, đây là lợi thế chiến lược của Ukraine trong cuộc xung đột với Nga. Đối với Nga, lợi thế chiến lược quan trọng nhất là lực lượng dự bị khổng lồ.
“Theo nhận định của chuyên gia Oleksiy Melnyk, ‘Nga có đủ khả năng tung vào chiến trường (Ukraine) một số lượng lớn quân. Vì vậy, đây là mối đe dọa lớn nhất đối với chúng tôi trong một cuộc chiến kéo dài’.”